پرورش شترمرغ: در كشورهاي توسعه‌نيافته ۶۰ تا ۷۰ درصد درآمد حاصل مربوط به گوشت حيوان است، اما در كشورهاي پيشرفته بخش غيرخوراكي حاصل از كشتار دام اهميت بيشتري دارد و مي‌تواند درآمد حاصل از توليد را افزايش دهد. تجارت گوشت و مواد پروتئيني از منابع جديد مانند شترمرغ در دو دهه اخير مورد توجه بسياري از كشورها قرار گرفته و با توسعه تجارت اين محصولات الگوهاي جديد تغذيه‌اي در دنيا در حال شكل‌گيري است.

در حالي كه بازار ايران تشنه گوشت شترمرغ است، به‌علت ناآشنايي فعالان حوزه اقتصاد كشاورزي با وزن افسانه‌اي اين پرنده ميزان بهره‌برداري از پوست و پر آن و همچنين كم‌آب‌بر بودن آن باعث شده در زواياي پنهان حوزه كشاورزي ناشناخته باقي بماند. بخش كشاورزي مملو از پتانسيل‌هاي اقتصادي براي افزايش سرمايه‌گذاري است و به‌آساني مي‌تواند با ريسك بسيار پايين، درآمد سرشاري نصيب بخش خصوصي كند، اما بدنه نيازمند تزريق سرمايه بايد شناسايي شود. يكي از بسترهاي سرمايه‌گذاري و برنامه‌ريزي، توليد و پرورش شترمرغ است. چنانچه امروز بازار تشنه گوشت شترمرغ است و گوشت اين پرنده به‌دليل ارزش بالاي غذايي آن و همچنين به لحاظ كيفيت پس از طبخ مي‌تواند از گوشت گوسفند و گاو از سطح بالاتري برخوردار باشد.

پرورش شترمرغ يكي از آن كسب‌و‌كارهايي است كه بايد در آن تجربه و دانش زيادي داشته باشيد تا بتوانيد به‌‌صورت مستقل فعاليت كنيد. اگر درصدد احداث مزرعه پرورش شترمرغ هستيد، با بيگ والت همراه باشيد. چه كارهايي بايد انجام دهيد؟ چه اقداماتي براي پرورش بهتر اين پرندگان بزرگ انجام دهيد؟ شرايط بازار چگونه است؟ فضاي مناسب پرورش چقدر باشد؟ پاسخ اين سوالات و بسياري سوالات ديگر را در اين گزارش طرح توجيهي پرورش شترمرغ خواهيد خواند.

طرح توجيهي پرورش شترمرغ

احداث مزرعه شترمرغ براي هر كسي پر ماجراست. براي راه اندازي مزرعه شترمرغ به زمين، نيروي ‏كار، آب، تغذيه، مجوز و نقدينگي نياز داريد. قبل از آغاز چنين پروژه اي برخي از جنبه هاي مورد نياز را مورد ‏بررسي قرار مي د هيم.

‏زمين موردنياز براي پرورش شترمرغ

بهترين مناطق جهت پرورش اين پرنده مناطق حاشيه كوير و اقليم خشك مي باشد، البته اين بدان معنا نيست كه در نقاط سردسير و يا مرطوب امكان پرورش شترمرغ وجود ندارد اما به دليل نياز به كنترل عوامل نامساعد جوي نظير رطوبت زياد و احتمالا سرماي بيش از حد هزينه هاي توليد در اينگونه مناطق اندكي بيشتر از مناطق كويري خواهد بود.
بايد بررسي كنيد كه چگونه از زميني كه در اختيار داريد استفاده كنيد. بسته به اينكه چه گزينه هايي ‏را در شروع كار در نظر گرفته ايد بايد تصميم بگيريد كه چه مقدار زمين براي جفت گيري، نگهداري ‏جوجه ها، پرورش پرنده ها تا سن كشتار و تجهيزات جوجه كشي اختصاص دهيد. ممكن است ‏فضاهاي ديگري را براي ساختمان هاي اداري، فروشگاه يا محل استراحت كارگران در نظر بگيريد.
گروه بندي معمول شترمرغ ها به صورت دسته هاي سه تايي يعني يك نر و دو ماده است، اما شما ‏ممكن است نگهداري جفتي ( يك نر و يك ماده)، يا دسته هاي چهارتايي ( يك نر و سه ماده) و يا ‏نگهداري دسته جمعي (دو يا چند نر با دو يا چند ماده) در نظر بگيريد. ما نگهداري جفتي و يا سه ‏تايي را توصيه مي كنيم. چون كنترل عملكرد فردي هر پرنده امكان پذير است.
فضاي مورد نياز براي پرورش دسته سه تايي30 متر (32 يارد) در 50 متر (55 يارد) و در مجموع 1500 ‏متر مربع است. البته اين اندازه بدون هيچگونه عواقب جدي تقريبا به نصف قابل تقليل مي باشد ‏اگرچه گردشگاه هاي بزرگتر با مكان هاي دويدن وسيع مطلوبتر بوده و به همين علت گردشگاه ها به ‏صورت مستطيل در مي آيد تا مربع.
جوجه ها طي چهار هفته اول زندگي به فضاي كمي نياز دارند. فضاي 2 متر (2 يارد) در 10 متر (11 ‏يارد) براي 20 جوجه كافي است، ليكن جوجه ها سرعت رشد چشمگيري دارند، با رشد جوجه ها ‏نياز به فضاي پرورشي به سرعت افزايش مي يابد.
بسته به شرايط آب و هوايي، جوجه ها هنگام شب به سالن نياز دارند. در صورت وجود منبع گرمايي، ‏همه جوجه ها بايد به اين منبع گرمايي دسترسي داشته باشند. بر اساس احتياجات بدنشان جوجه ‏ها بايد دور از حرارت بنشينند. وقتي جوجه ها مستقيما از هچر به زير سايه بان در طول روز منتقل ‏مي شوند، در دو هفته اول به يك لامپ حرارتي در طول شب نيازدارند. سايه بان حتي به شكل ‏سايه درخت عامل مهمي براي شترمرغ ها در هر سني است. در مواقعي كه در نظر داريد تجهيزات ‏جوجه كشي مورد نياز را خودتان داشته باشيد بايد ابعاد اتاق مورد نياز را در نظر داشته باشيد كه ‏بستگي به انكوباتور و هچر خريداري شده دارد. به يك اتاق براي انكوباتور، يك اتاق براي هچر، محلي ‏براي تميز كردن تخم ها و محلي اختياري براي ذخيره تخمها قبل از قرار دادن در انكوباتور نياز داريد.

تعداد كارگرهاي لازم

پرندگان بالغ بايد دو بار در روز تغذيه شوند يك بار در اوايل روز و يك بار در وسط يا پايان عصر. جوجه ها ‏بايد حداقل پنج بار در روز سركشي شوند، وقتي تخم ها هفته اي يكبار گذاشته شوند جوجه كشي ‏به طور روزانه و هچينگ بايد روزي دو بار بررسي شود. همه اين كارها به نيروي كار انساني نياز دارد. ‏عمل ديگري كه نياز شديدي به نيروي كار دارد تميز كردن لانه جوجه ها است تا جوجه ها از خوردن ‏مدفوع باز داشته شوند ( بسته به تراكم، سطح و سن جوجه ها ) به طو ر مشابه، چيدن تخم ها در ‏انكوباتور و نظافت هچر به زمان زيادي نياز دارد. پس از اعمال مربوط به كارگران مزرعه، قسمت اعظم ‏كار پرورش، نظارت است. پيشگيري بهتر از درمان است و بر طرف كردن نواقص پيش از بروز مشكل ‏موجب صرفه جويي در وقت و هزينه مي شود.
نظارت مداوم موثر است، اما بهترين حالت اين است كه مولد ها غير از زمان خوراك دادن و جمع آوري ‏تخم شترمرغ به حال خود رها شوند. انجام امور با يك شخص امكان پذير است ولي استفاده از دو يا ‏چند نفر آسان تر بوده و استرس كمتري به همراه دارد. بايد در نظر داشته باشيد كه آيا وقت كافي ‏داريد؟ از پرداخت هزينه كارگر يا كارگران مزرعه بر مي آييد؟

تغذيه شترمرغ

هزينه غذا 60% تا 70 % كل هزينه پرورش شترمرغ را تشكيل مي دهد بنابراين درك آن در ابتداي ‏آغاز به كار پرورش شترمرغ بسيار مهم است. متاسفانه پرورش دهندگان قديمي و جديد حداقل ‏آگاهي را از اين موضوع دارند.
نخست بعد اقتصادي را در نظر مي گيريم. هزينه غذا به خودي خود مهم نيست بلكه تفاوت موجود در ‏درآمد پرنده هاي پروار شده و هزينه توليد آن ها اهميت دارد. علاوه بر محاسبه هزينه تخم، جوجه، ‏پرنده آماده كشتار كه همه فاكتورهاي مهمي هستند، محاسبه افزايش درآمد حاصله از توليد بالاتر (‏تعداد تخم، تعداد جوجه، كيلوگرم گوشت توليدي و پوست بزرگتر) نيز اهميت دارد. بنابراين بسياري از ‏مردم بدون بررسي قابليت در توليد گزينه هاي مختلف و استنتاج از اينكه تغذيه بهتر موجب كاهش ‏ضرر ناشي از عدم باروري، مشكلات جوجه در آوري و تلفات جوجه ها مي شود، به دام ((كاهش)) ‏هزينه هاي غذا گرفتار مي شوند. يك جيره خوب بايد داراي موارد زير باشد.
o‏ علوفه نظير يونجه براي تأمين فيبر با كيفيت
o‏ غلات نظير ذرت براي تأمين انرژي
o‏ منبع پروتئيني نظير سويا ي بدون پوسته
o‏ مواد معدني پر مصرف و كم مصرف
o‏ ويتامين ها
o‏ ساير افزودنيها نظير اسيدهاي آمينه و مخمر

تحقيقات گسترده اي توسط در زمينه اجزاي يك جيره خوب انجام شده است. به عنوان مثال براي الياف يونجه كه داري سطوح ‏مختلف پروتئين است، توصيه مي شود كه يونجه حداقل 18 درصد تركيب جيره آماده را تشكيل دهد. ‏يونجه مرغوب تر ويژگيهاي مطلوب تر زيادي نظير قابليت هضم بهتر، ويتامين و مواد معدني بيشتر دارد.
در مورد ذرت، بايد بسيار تلاش كنيد تا از ذرت داراي 8 درصد پروتئين استفاده كنيد و نه از ذرت 6 درصد ‏كه داراي كيفيت پاييني است. سويا معمولا بين 44 تا 47 در صد پروتئين دارد كه سويا با پوسته حاوي ‏‏44 در صد پروتئين است. همچنين ما به سويا به عنوان منبع پروتئين نگاه كرده و 47 درصد را توصيه ‏مي كنيم.
ويتامين ها و مواد معدني، غناي جيره هستند. در اينجا علاوه بر مقدار، شكل ارائه آن در تركيب با ‏يكديگر نيز مهم است تا شترمرغ ها بتوانند حد اكثر استفاده را از آنها ببرند. كلسيمي كه به يك شكل ‏خاص وجود دارد ممكن است براي شترمرغ ها غير قابل هضم بوده و از اين رو تعادل آن با فسفر به ‏هم خورده و مشكلات جديدي ايجاد نمايد. در سايه توجه به تغذيه به همراه مديريت خوب، مديريت ‏صحيح مزرعه و اصلاح نژاد است كه پرنده هاي آماده كشتار برخلاف معمول توليد 30 – 25 كيلوگرم در ‏استراليا، در آفريقاي جنوبي بيش از 45 كيلوگرم گوشت توليد مي كنند.

آب موردنياز پرورش شترمرغ

پرندگان در طول شبانه روز به آب نياز دارند. اين موضوع را بايد در طراحي لانه ها در نظر داشته باشيد ‏كه احتمالا تأمين آب، هزينه اي را به شما تحميل خواهد كرد. در آب و هواي سرد، ممكن است نياز به ‏نصب آبگرمكن هايي باشد تا دماي آب را براي همه پرنده ها در 20 درجه سانتيگراد ثابت نگه دارد و ‏صرفا يخ نزدن آب كافي نيست.
شترمرغ ها علاقه به نوشيدن آب در حين غذا خوردن دارند كه اين عمل موجب كثيف شدن سريع آب ‏مي شود و بنابراين بايد به طور منظم آب تميز در اختيارشان قرار گيرد. پرنده ها نياز مداوم به آب دارند ‏و همين بر مصرف غذاي خشك تأثير مي گذارد. آب بسيار سرد يا گرم مصرف آب را تحت تأثير قرار ‏داده و اغلب موجب كاهش مصرف غذا مي شود.

روشهاي پرورش

‏گزينه هاي مختلفي براي پرورش شترمرغ وجود دارد.

‏‏1- چرخه كامل( ‏Full Cycle‏)

اين حالت شكل معمول است. شما مولدهايي داريد كه تخم مي گذارند، انكوباسيون و جوجه كشي ‏را انجام مي دهيد بهترين قسمت اين روش و سپس خودتان جوجه ها را تا رسيدن به سن كشتار ‏پرورش مي دهيد. اين است كه خودتان مسئول هر بخش هستيد. اگر اشتباهي رخ دهد نمي توانيد ‏به جز خودتان كس ديگري را سرزنش كنيد.
ممكن است محل جغرافيايي شما طوري باشد كه هيچگونه تجهيزات انكوباسيوني در اطراف وجود ‏نداشته باشد و شما مجبور باشيد كه اين كار را خودتان انجام دهيد. از طرف ديگر اگر مزرعه تان بزرگ ‏است، ممكن است به افراد ديگري براي پرورش همه جوجه هايتان نياز داشته باشيد، زمين شما ‏ممكن است محدود باشد يا ممكن است براي كاهش ريسك اين كار را انجام دهيد. بار مالي اين نوع ‏سرمايه گذاري وقتي همه مراحل را خودتان انجام دهيد در بيشترين مقدار است. به طور كلي، با ‏پيشرفت صنعت شترمرغ، كارها تخصصي تر شده و هر مزرعه دار تمايل دارد بر روي كاري كه بهتر وارد ‏است متمركز شود.

‏‏2- پرورش مولدها

برخي از مزرعه داران، مولد پرورش داده و تخمهاي آنها را مي فروشند. اين منبع درآمد آنها است.

‏‏3- تجهيزات جوجه كشي

ممكن است بخواهيد فقط تجهيزات جوجه كشي داشته باشيد. مزرعه داراني هستند كه براي جوجه ‏كشي تخمهايشان به شما پول پرداخت مي كنند. ممكن است تخم شترمرغ را خريداري كرده و به ‏صورت جوجه يكروزه به فروش برسانيد.
يك سيستم جوجه كشي خوب بسيار گران بوده و بنابراين به سرمايه گذاري هنگفتي نياز دارد. قبل ‏از تصميم گيري براي راه اندازي تجهيزات جوجه كشي لازم است تقاضاي موجود در منطقه يا تأمين ‏تخم ها را مورد ارزيابي قرار دهيد.
معمولا مزرعه داران براي قرار دادن تخم شترمرغ ها در ماشينتان مبلغ ثابتي را پرداخت كرده و براي ‏هر جوجه اي كه كه تحويل مي دهيد نيز مبلغ بيشتري مي پردازند. ثبت مشخصات تخم ها براي ‏اينكه مالكان تخم ها جوجه هاي خود را تحويل بگيرند اهميت فوق العاده اي دارد.

‏‏4- پروار بندي جوجه ها

كم هزينه ترين گزينه است. شما جوجه ها را در سن خاصي خريده و تا زمان كشتار پرورش مي ‏دهيد. اين گزينه به ويژه براي تازه كارها جالب است، مخصوصا اگر قرار داد خريد مجدد پرنده هاي ‏كشتاري وجود داشته باشد، اما در اين مواقع هوشيار باشيد. در گذشته بسياري از اين برنامه هاي ‏بيع متقابل به علت ناتواني شخص پيشنهاد كننده چنين قرار دادهايي براي فروش محصول به قيمت ‏مطلوب با شكست مواجه شده است. به عبارت ديگر به توافقات بيع متقابل عمل نشده و در برخي ‏موارد پرنده ها روي دست مزرعه دار مانده و خود بايد به بازار يابي آنها بپردازد.

‏‏5- گروه هاي منطقه اي

برخي طرفدار گروههاي منطقه اي هستند چون مزرعه داران توسط يكديگر حمايت مي شوند. كار ‏گروهي از هر لحاظ مفيد است. مزرعه داران همگي داراي مولد بوده و همه تخم شترمرغشان را به ‏يك فرد تحويل مي دهند. هر مزرعه دار به طور چرخشي هر هفته تعدادي از جوجه ها را تحويل مي ‏گيرد. اين بدين معني است كه مزرعه دار اول همه جوجه هاي هفته اول را تحويل مي گيرد. مزرعه ‏دار دوم همه جوجه ها را هفته دوم و ..، سيستم كاملا تعاوني است به طوري كه هيچ جوجه اي به ‏حال خود رها نمي شود و مديريت 5 جوجه به آساني 20 جوجه است. مطلب ديگر اينكه همه ‏كشاورزان از خوراك مشابهي استفاده مي كنند كه به توليد محصول يكنواخت كمك مي كند. خريد ‏عمده، قيمت مناسب تري را براي اين مزرعه داران به همراه دارد.

‏صنعت جهاني شترمرغ

تجربه نشان داده است كه صنعت شترمرغ در برخي نواحي جغرافيايي به شدت ناپايدار است. نواحي ‏اي كه پرورش شترمرغ جديدا آغاز شده معمولا با قيمت بالا ي پرنده زنده مواجه هستند ولي وقتي ‏قيمت واقعي پرنده كشتار شده مشخص مي شود افت مي كنند. اين الگو در سطح وسيع تري در ‏همه جاي دنيا ديده شده است.

بررسي بازار فرآورده هاي شترمرغ

بازار مصرف محصولات شترمرغ چه محصولات اصلي مانند گوشت و پوست و چه محصولات فرعي مانند وسايل آرايشي به‌دست آمده از روغن شترمرغ و پر در جهان رو به گسترش است، به‌ويژه در بخش پوست و گوشت با توجه به مشخصات بي‌نظير اين محصولات روز به روز بر آمار مصرف در جهان افزوده مي‌شود. بنابراين اگر امكانات و ابزار ويژه ايران براي توليد، با برنامه ساماندهي شده و مشخص به كار گرفته شود از لحاظ قيمت تمام شده محصول و همچنين كيفيت به راحتي قابليت رقابت با كشورهاي ديگر را دارد و از اين راه نه تنها مانع از خروج ارز ازكشور مي‌شويم بلكه با صادرات محصولات اين حيوان؛ آمار صدور كالاهاي غيرنفتي را افزايش داده و از اين طريق علاوه بر اشتغال نسل جوان سود قابل‌ توجهي را عايد كشور خواهيم كرد.

بازاريابي و فروش

در حقيقت بازاريابي بايد فصل اول باشد. بازاريابي مهم است و حتي قبل از اينكه به فعاليت در زمينه ‏پرورش شترمرغ فكر كنيد بايد وجود تقاضا براي فرآورده هاي شترمرغ را مورد بررسي قرار دهيد. بسته ‏به اينكه در چه كشوري باشيد، معمولا تقاضا براي گوشت تازه بيشتر از گوشت منجمد است. ‏ليستي از مراكز فرآوري گوشت شترمرغ در منطقه را تهيه كنيد. اطلاع حاصل كنيد كه آيا گوشت شما ‏را مي خرند و يا چه كسي خريدار گوشت شما است. بعضي اوقات تجاري وجود دارند كه گوشت ‏صادر مي كنند. شما نياز به بررسي داريد. شايد لازم باشد در برخي از نمايشگاههاي محلي يا حتي ‏نمايشگاههاي بين المللي حضور يابيد. آنوگا (‏Anuga‏) در كلن بزرگترين نمايشگاه گوشت در اروپاست، ‏اما موارد ديگر نظير ‏SIAL‏ در فرانسه و چين وجود دارد. هدف شما اين است كه با آنهايي كه علاقمند ‏به خريد گوشت شما هستند ارتباط برقرار كنيد. در انگلستان و آمريكا بازارهايي وجود دارد كه ارتباط ‏مستقيم مصرف كننده و توليد كننده را فراهم مي كنند. قبل از احداث مزرعه شترمرغ، لازم است ‏برخي تحليل هاي اساسي را در زمينه اينكه با پرنده هاي آماده كشتار چه كار كنيد انجام دهيد.

‏چه كسي خريدار گوشتهاي شماست؟

در فروش گوشت شترمرغ، نحوه عرضه مهمترين عامل است. علاوه بر خود گوشت نحوه بسته بندي ‏آن نيز مهم است هنوز مصرف كنندگان نا آگاهي وجود دارند كه نحوه پخت گوشت شترمرغ را نمي ‏دانند. اين مانع را با آموزش و تهيه دستورالعمل پخت از بين ببريد. يكي از بهترين نحوه عرضه بسته ‏هاي گوشت شترمرغ در مورد فرآوري كننده اي ديده شد كه دستور العمل پخت را به همراه بسته ‏هاي گوشت ارائه مي كرد. كيفيت گوشت به عوامل بسياري بستگي دارد اما عامل اول نحوه تغذيه ‏پرندگان است. جيره متعادل موجب توليد گوشت خوشرنگ (قرمز روشن) مي شود. جيره فقير گوشت ‏را به رنگ قرمز كم رنگ و تقريبا صورتي در مي آورد كه موجب از دست دادن مشتريان بالقوه مي ‏شود. گوشت خوب در معرض هوا به سرخي ميرود در حالي كه گوشت بد سياه مي شود. بايد بدانيد ‏كه اگر سير شرايط يكسان باشد اين حالت منعكس كننده نحوه تغذيه پرنده ها است.

‏بازاريابي

ايجاد مزرعه شترمرغ آسان است. سودآور ساختن سرمايه گذاري به ارزيابي چگونگي بازاريابي ‏فرآورده هاي حاصله از شترمرغ نياز دارد. بهترين توصيه اي كه مي توانم برايتان داشته باشم اين ‏است كه با مزرعه داران از ديگر مناطق ملاقاتي داشته باشيد و پي ببريد كه آنها محصولاتشان را ‏چگونه و به چه قيمتي به فروش رسانده و تقاضاي موجود را بررسي كنيد. ممكن است فرآوري و ‏بازاريابي را به عنوان بخشي از برنامه كلي مزرعه در نظر بگيريد.

‏پرنده هاي زنده

برخي ممكن است به قصد فروش پرنده زنده به پرورش اقدام كنند. اگر چه اين امر به برگشت سرمايه ‏در كوتاه مدت كمك كرده و بسته به كشور محل پرورش مي تواند در آمد بالايي را به همراه داشته ‏باشد، اما بايد اتفاقاتي را كه در صورت اشباع شدن بازار پرنده زنده و نبود تقاضاي بيشتر براي پرنده ‏زنده رخ مي دهد، مد نظر داشته باشيد. بايد بررسي كنيد كه چه كسي و به چه قيمتي خريدار پرنده ‏ها است. اين مرحله تجاري شدن است.

‏تجهيزات كشتار

زماني كه هيچ خريداري براي پرنده هاي آماده كشتار وجود ندارد، ممكن است لازم باشد كشتار و ‏بازاريابي محصول را خودتان انجام دهيد. لازم است كه از نزديك ترين كشتارگاه و هزينه كشتار اطلاع ‏داشته و اگر واحدتان به حد كافي بزرگ باشد چنين تجهيزاتي را خود راه اندازي كنيد.
در آفريقاي جنوبي، اغلب كشاورزان صاحب چنين تجهيزاتي بوده و بر مبناي سهميه بندي فعاليت مي ‏كنند. هر كس با خريد سهميه، حق كشتار پرنده را خواهد داشت. لازم است بدانيد كه آيا كشتارگاه ‏مورد تأييد اتحاديه اروپا است يا نه. در اين حال بازار پر رونق اروپا-جايي كه بالاترين تقاضا براي گوشت ‏شترمرغ را دارد- به رويتان گشوده خواهد شد. كار دسته جمعي با ديگر مزرعه داران منطقه و احتمالا ‏تشكيل تعاوني براي رسيدن به بازارهاي بزرگتر مفيد است.

‏بازاريابي فرآورده هاي گوشتي

مشكل گوشت اين است كه در حالت تازه يك فرآورده فاسد شدني است. گوشت شترمرغ بايد هر ‏چه سريعتر به فروش برسد و در صورتي كه در خلا بسته بندي شود دوره نگهداري آن 21 روز است. ‏در صورت انجماد، گوشت را مي توان تا يك سال نگهداري كرد.

‏بازاريابي پوست شترمرغ

بازار پوست شترمرغ بسيار بي ثبات است. در زمانهايي از سال هيچ كس پوست شما را نمي خرد و ‏در زمانهاي ديگر خريداران براي پوست شما صف مي ايستند. نگران نباشيد اگر كارها را درست انجام ‏دهيد محصول قابل فروشي خواهيد داشت. پوست ها بايد داراي شكل صحيح بوده و به درستي ‏نگهداري شوند تا ارزش لازم را داشته باشند. در صورت بروز اشكال محصولي براي فروش نخواهيد ‏داشت. آن زمان كه هر چيز مرتبط با پوست شترمرغ با ارزش بود ديگر به سر رسيده است. به عنوان مثال پوست ها بايد در درجه حرارت 4 ‏تا 10 درجه سانتي گراد نگهداري شده و هيچگاه منجمد نشوند. تقاضاي بازار براي پوست پاهاي ‏بزرگ از قسمت زانو تا نوك پا است.
برخي تعاوني ها در دام اين طرز فكر مي افتند كه با دباغي پوست و فروش محصول نهايي در آمد ‏بيشتري خواهند داشت. فريب نخوريد و اين كار را نكنيد. پس از صرف مقدار زيادي پول و تحمل درد ‏سر هاي مداوم در اثر سروكله زدن با دباغها و فرآوري كننده ها تازه بايد به فكر فروش تان باشيد. ‏پوست نمك سود شده را بفروشيد و پولتان را بدون درد سر دريافت كنيد.

روغن شترمرغ

اگرچه پرورش شترمرغ در ايران اتفاق جديدي نيست، اما فراوري محصولات فرعي و صادرات آن مي‌تواند منبعي براي كسب درآمد ارزي باشد. به دليل هم‌جنس بودن روغن شترمرغ، مولكول‌هاي چربي اين محصول با چربي انساني، همخواني مطلوبي با بدن داشته و قابليت جذب آن بالاست. از اينها گذشته براي از بين بردن دردهاي مفصلي، جوان كردن پوست، ترميم سوختگي، از بين بردن ترك‌هاي دست و صورت و همچنين رفع گرفتگي عضلاني بسيار موثر است.
به خاطر شرايط اقليمي و آب و هوايي ايران، موقعيت منحصر به‌فردي براي پرورش شترمرغ و استحصال روغن از آن فراهمم است. هرچه از خط استوا دورتر مي‌شويم، هواي آن منطقه سردتر مي‌شود، چنين كشورهايي پتانسيل قابل توجهي براي بازار فروش روغن‌هاي شترمرغ هستند. زيرا هرچقدر كه هوا سرد مي‌شود، به دليل جلوگيري از ترك خوردن پوست و كاهش دردهاي مفصلي، تمايل براي استفاده از اين محصول افزايش مي‌يابد؛ ضمن اينكه چنين مناطقي براي پرورش اين حيوان، شرايط استاندارد آب و هوايي ندارند.
از هر شترمرغ بسته به نوع تغذيه و مديريت گله، مي‌توان تا ۲۶ كيلوگرم چربي نيز استحصال كرد؛ چربي كه به صورت فله‌اي حداقل ۴۵۵ هزارتومان در هر كيلوگرم قيمت دارد. اكنون درهاي بازارهاي جهاني به خصوص مناطق سردسير براي ايران باز است و به راحتي مي‌توان روغن شترمرغ را در بسته‌بندي‌هاي كوچك و فانتزي به كشورهاي مختلف فروخت.

‏بازاريابي پر شترمرغ

پتانسيل پنهاني براي بازاريابي پر شترمرغ وجود دارد. همچنانكه رازهاي تميز كردن و رنگ آميزي ‏پرهاي شترمرغ آشكار نشده است. از پرهاي شترمرغ مي توان براي انواع مختلف تزئين نظير تزئينات ‏گياهي، طراحي داخلي، لباسهاي محلي و كلاه استفاده كرده يا آنرا به محصولاتي نظير بوآ و جاروي ‏پر تبديل نمود. پر شترمرغ خاصيت آنتي استاتيك دارد كه آن را براي صنعت نقاشي اتومبيل ايده آل ‏مي سازد اما كمتر كسي به چنين بازاري راه پيدا مي كند. همچنين انواع مختلفي از پر وجود دارد. ‏بهترين نوع، پرهاي سفيد طويل نر است، اما براي ساير پرها نظير پرهاي دم نيز تقاضا وجود دارد. ‏شايد اين منبع درآمدي نباشد كه در برآورد فروش اوليه روي آن حساب باز كنيد، بايد محلي براي ‏فروش پر در نظر داشته باشيد.

‏بازاريابي پوسته تخم شترمرغ

در روز 14 تخم ها را از نظر باروري امتحان كنيد. تخمهاي غير بارور حذف مي شوند. مي توان محتويات ‏اين تخم ها را با ايجاد سوراخ كوچكي در انتهايشان، خالي كرده و داخل آن را ضدعفوني كرد. اين ‏پوسته هاي خالي تميز و سفيد رنگ نيز داراي ارزش هستند. جالب است كه بسياري از مردم آنها را ‏صرفا به عنوان وسيله تزييني در خانه نگهداري مي كنند. برخي از افراد آنها را رنگ آميزي كرده و به ‏عنوان يادبود هاي مزرعه به فروش ميرسانند. همچنين برخي از مردم از كنده كاري بر روي تخم ها ‏وسايلي نظير لوازم زينتي، لامپ يا ظرفهاي ساده مي سازند. همچنين بهتر است در ابتدا بر روي اين ‏منبع از در آمد حساب نكنيد اما بايد بدانيد كه يك فرآورده قابل فروش داريد.

ايده هاي عجيبي در مورد فروش
ايده هاي عجيبي در مورد فروش ساير فرآورده هاي شترمرغ مشاهده مي شود. به عنوان مثال يك ‏جوجه مرده را مي توان به تاكسودرمي فرستاد. همچنين از پاي شترمرغ زيرسيگاري ساخت. اين ‏مثالها واقعيت دارند و فقط براي اين ذكر شده اند كه بدانيد در اطرافتان مزرعه داران مبتكري وجود ‏دارند و در بازار رقابت آن كس برنده است كه مبتكرتر باشد.

اخذ مجوزهاي لازم

براي اينكه بدانيد اخذ چه نوع مجوزهايي براي احداث مزرعه شترمرغ لازم است بايد با مراكز مرتبط از ‏جمله معاونت امور دام وزارت جهاد كشاورزي، سازمان دامپزشكي و يا معاونت هاي امور دام بخش ‏طيور غير مرسوم و سازمانهاي مرتبط با پرورش شترمرغ منطقه مشورت كنيد. در برخي كشورها نظير ‏آلمان بايد دوره اي را در زمينه پرورش شترمرغ گذراند. خوشبختانه كشورهاي ديگر تا اين حد سختگير ‏نيستند و پرورش شترمرغ را همچون ديگر فعاليتهاي مزرعه اي تلقي مي كنند. نكات زير را بايد روشن ‏كنيد:
‏• مجوز براي مالكيت پرندگان
‏• مجوز براي حمل و نقل پرندگان
‏• احداث چاه تلفات براي دفن پرنده هاي مرده
‏• بازرسي هاي دامپزشكي
‏• معيارهاي امنيت زيستي (‏Bio Security‏) نظير حوضچه ورودي وسايل نقليه تا وسايل نقليه هنگام ‏ورود به مزرعه از داخل مواد ضد عفوني عبور كنند.
سوالات و موارد مهم را ياد داشت كرده با كسي كه در منطقه شما پرورش شترمرغ دارد صحبت ‏كنيد، آنها منبع با ارزشي براي كمك هستند.

مسائل اقتصادي و سرمايه گذاري

براي راه اندازي نياز به سرمايه داريد. همچنين احتمالا ايده هايي در زمينه اينكه چه مقدار توانايي ‏مالي براي اين كار داريد، خواهيد داشت. توصيه اين است كه دايره فعاليت را نصف كنيد. در هر صورت ‏از كسي وام نگيريد.
تنها وقتي فروش محصولاتتان را آغاز مي كنيد درك روشني خواهيد داشت كه فعاليتتان سود آور بوده ‏است يا خير. اغلب اوقات مزرعه داران جديد بدون برنامه مقدار زيادي پول براي فراهم كردن شيك ‏ترين تجهيزات صرف مي كنند. مزرعه هايي شبيه به هتلها ي كوچك و كاملا غير قابل كاربرد مشاهده ‏شده اندكه وقتي به مراحل مهمي مي رسند كه عملا بايد محصولاتشان را بازاريابي كنند بودجه ‏شان به پايان رسيده است چون توليد به اندازه مورد انتظار نبوده است. توصيه اين است كه كار را ‏ساده آغاز كنيد. از امكانات موجود استفاده كنيد. از قفس هايي كه داريد، ساختمانهايي را كه قبلا ‏احداث شده اند استفاده كنيد. آنچه ضروري است سرمايه گذاري در تهيه انكوباتور مناسب مي باشد. ‏يك انكوباتور خوب نتايج خوبي به همراه خواهد داشت كه انكوباتور بد ندارد.

نتيجه گيري و ارائه پيشنهاد

پرورش شترمرغ مي‌تواند از توجيه اقتصادي بالاتري نسبت به ساير دام‌ها برخوردار باشد. براساس آمار، ۲۳۰ مجموعه پرورش شترمرغ در ايران فعاليت دارند. پرورش اين پرنده به شرط رعايت چند اصول از جمله، طراحي و ساخت اصولي مزرعه، مديريت علمي آن و ظرفيت ژنتيكي و توليدي مناسب شترمرغ‌ها داراي سودآوري قابل قبولي خواهد بود. در صورتي كه به بخش توليد شترمرغ در كشور توجه بيشتري شود و مانند ساير بخش‌ها نهاده به قيمت دولتي دريافت كنند، اين قابليت وجود دارد كه گوشت شترمرغ جايگزين گوشت قرمز شده و به قيمت كمتري به فروش برسد.

بيشترين ارزش اقتصادي شترمرغ از پوست آن است، اما متأسفانه صنايع فرآوري‌كننده آن در كشور ما وجود ندارد و قسمت اعظم درآمد توليدكنندگان داخلي از گوشت آن است، در حالي كه در دنيا اين روند برعكس است. سهم اقتصادي توليد شترمرغ در دنيا ۳۰ درصد از گوشت، ۷۰ درصد از پوست و پر است، در حالي كه در ايران ۶۵ درصد از سهم اقتصادي مربوط به گوشت، ۲۰ درصد پوست و ۱۵ درصد از پر آن است.
لازم است كه بخش خصوصي در زمينه فرايند تكميلي بيشتر وارد شده و براي ايجاد ارزش افزوده بيشتر در اين بخش اقدامات بيشتري صورت گيرد تا پوست شترمرغ در داخل كشور فراوري شده و با ارزش افزوده صادر شود. با توجه به نوپا بودن صنعت پرورش شترمرغ در كشور، لازم است كه صنايع وابسته آن نيز رشد كند.