آموزش پرورش قارچ در خانه كم زحمت پرسود

تب پرورش قارچ، مثل سال هاي گذشته داغ نيست اما هنوزهم كم نيستند علاقه منداني كه در زيرزمين يا انباري خود تصميم به پرورش قارچ مي گيرند تا علاوه بر سرگرمي، درآمدي هم كسب كنند.

حال فارغ از اين كه پرورش دهندگان قارچ به چند دسته تقسيم مي شوند كسب اطلاعاتي درباره مراحل آغاز كار، حجم سرمايه گذاري، ميزان بازگشت سرمايه و … براي علاقه مندان ورود به اين صنعت مفيد است ضمن اينكه راهنماي خوبي براي افرادي است كه در مسيرانتخاب اين فعاليت مردد هستند.

در منزل و بدون توجه به آب و هوا ورطوبت ميتوان قارچ پرورش داد. پس اگر شما هم در منزل خود جاي مناسبي براي كشت داريد بهتر است از همين حالا براي افزايش درآمد خود اقدام كنيد.

علي الخصوص كه به دليل كوچك بودن محيط توليد قارچ هاي بدست آمده از كيفيت بهتري برخوردار هستند؛ ميتوان به قيمتي بالاتر از سوپر ماركت ها قارچ را به فروش رساند.

• بهترين موقع براي پرورش قارچ در خانه بين ماههاي مهر تا آذر است ولي چنانچه امكانات تهويه هوا و متعادل نمودن درجه حرارت محيط محل پرورش وجود داشته باشد ميتوان پرورش قارچ را در ماههاي ديگر سال تعميم داد.

اتاق پرورش قارچ در خانه

پرورش قارچ در خانه: عرض اتاق پرورش بايستي به حدي باشد كه بتوان از راهروهايي كه براي آن تعبيه مي گردد، به راحتي عبور نمود ( حدود ۷۰ سانتي متر) عرض طبقات پرورش قارچ را نيز حداكثر ۱۸۰ سانتي متر در نظر مي گيرند تا بتوان از دو طرف به وسط بستر قارچ دسترسي پيدا نمود و چنانچه طبقات پرورش قارچ در كنار ديوار باشد عرض آن را حداكثر ۹۰ سانتي متر قرار مي دهند.

مي توان قارچ را در جعبه هاي چوبي در اندازه ۶۰ در ۹۰ سانتي متر و عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتي متر پرورش داد.

– به منظور صرفه جويي در هزينه اوليه مي توان، هر طبقه را با تخته هاي سه سانتي متري به عرض ۹۰ تا ۱۸۰ سانتي متر پوشانده و كود را مستقيما كف هر طبقه ريخته و قارچ را در آن كاشت و به اين ترتيب احتياجي به جعبه هاي چوبي نخواهد بود. طبقه بندي ها معمولا در طول اطاق پرورش انجام مي گردد. پرورش قارچ در خانه

– روي سطح زمين نبايستي طبقه اي مستقر نمود، حداقل فاصله بين طبقه اول تا كف زمين ۱۵ سانتي متر و فاصله هر طبقه از هم ۶۰ سانتي متر مي باشد.
بطور معمول براي پرورش قارچ در خانه فقط سه طبقه در نظر مي گيرند و چنانچه اطاق به حد كافي وسيع باشد يك رديف در طول اطاق در مجاور ديوار و يك طبقه (دو طرفه) در وسط و يك طبقه در طرف ديگر اطاق قرار مي دهند بطوريكه دو راهرو به عرض ۷۰ سانتي متر در دو طرف طبقه وسط (۱۸۰ سانتي متري) باشد.

– در يك اطاق بزرگ به طول ۹ و عرض ۵/۶ متر مي توان مساحتي در حدود يكصد متر مربع براي پرورش قارچ آماده نمود كه از اين سالن در هر فصل برداشت مي توان استفاده نمود. و به ۸ تا ۸۵۰ كيلو قارچ دست يافت و چنانچه كاشت قارچ در جعبه هاي چوبي انجام گيرد توليد محصول از اين ميزان تا حدي بيشتر خواهد شد و در سالني به ابعاد ۵/۹ و عرض ۵/۶ متر تعداد ۱۸۰ جعبه جايگزين مي گردد كه محصول آن در يك فصل برداشت به حدود يك تن مي رسد.

– چنانچه محل پرورش قارچ محدود و كوچك باشد ميزان احتياج به كود و محلي كه بايد آن را تخمير نمود، متناسب مي باشد. لذا ترجيح داده مي شود يك محوطه بتوني به ابعاد ۵/۱ متر ساخته و در مجاور آن محلي براي خروج آب مازاد كود در نظر بگيرند كه فاضل آب را بتوان داخل سطل يا يك مخزن بتوني كوچك به ابعاد ۴۰ سانتي متر وارد نمود.

– كف مخزن اصلي را به ضخامت ۱۵ سانتي متر كاه ريخته و روي سطح كاه يك جعبه به ابعاد يك متر از جنس تور سيمي ضخيم كه شبكه سوراخهاي آن ۵/۰ سانتي متر باشد بطوري قرار مي دهند كه از هر طرف با ديواره مخزن بتوني ۲۵ سانتي متر فاصله داشته باشد.
اطراف اين توري را از كاه پر نموده و داخل توري را از پهن اسبي مخلوط با كاه پر نموده و پهن را خوب متراكم نموده و سطح كود را نيز بطور گنبد مانند توده نموده تا آب باران به داخل توده كود نفوذ ننمايد. پرورش قارچ در خانه

– پس از ۳ تا ۴ روز به علت فعاليت باكتريهاي تخمير، درجه حرارت محيط توده به ۷۰ درجه مي رسد و مقداري از حجم توده كم مي شود و در اين موقع تمام توده كودي را كه در مخزن قرار دارد براي هوادهي به محوطه مجاور توده برمي گردانند و در موقع برگرداندن كود بايستي سعي كرد حتي الامكان به تمام ذرات كود، هوا برسد تا اكسيژن مورد نياز باكتريهاي مخمر تامين گردد.
پس از چند ساعت اين توده را مجددا به داخل مخزن بذري ريخته و سطح آن را با كاه بحد كافي انباشته تا سطح كود گنبدي شكل بشود. چنانچه در مخزن كوچك مجاور محل تخمير فاضل آب جمع شده بوسيله سطل آن را روي سطح كود مي پاشند تا رطوبت توده تامين گردد.

– مدت عمليات بين ۱۵ – ۱۰ روز به طول مي انجامد و در اين مدت ۳ – ۴ مرتبه بايستي كود برگردان بشود.
در خاتمه دوره سوم يا چهارم كود به رنگ قهوه اي تيره در آمده و ذرات آن ترد و شكننده شده و بوي مطبوعي از آن به مشام مي رسد و چنانچه اين شرايط در كود مشاهده نشود دليل بر آن است كه عمليات تخمير به خوبي انجام نگرفته و در نحوه كار اشكالي وجود داشته است.

نحوه اسكلت بندي طبقات

پرورش قارچ در خانه: اسكلت بندي طبقات از نبشي ۱۰ -۱۲ كه با ضد زنگ رنگ شده باشد و يا از الوار چهار چوب ۱۰ سانتي متري ساخته مي شود و بين ستونها چهار چوبي ۵ سانتي متري پيش بيني مي گردد.
فاصله ستونهاي عمودي از يكديگر ۵/۱ متر و اين فاصله در دو طرف بستر، بايستي حفظ گردد.

آماده كردن كود مناسب و بستر كشت

پرورش قارچ در خانه: بهترين ماده براي پرورش قارچ، پهن اسبي و كاه مي باشد. براي تهيه كود جهت پرورش قارچ مقداري پهن اسبي و كاه را مخلوط نموده و در ابعاد مناسبي در حدود ۳ متري آن را انبار نموده و آنها را روي هم بخوبي بكوبيد. (لگد كنيد) تا متراكم شود بطوريكه از نفوذ باران به داخل آن جلوگيري گردد.

پس از مدتي كوتاه عمليات تخمير داخل توده كود شروع مي شود و درجه حرارت محيط كود بالا مي رود. همچنين مي توان قبل از توده كردن كود مقداري آهك در حدود يك پنجم حجم پهن به آن اضافه و كاملا مخلوط كنيد. سپس آن را توده نمود اين عمل باعث مي گردد كه عمل تخمير به تعويق بيافتد و در عين حال آمونياك توليد شده را جذب و علاوه بر آن مقداري از رطوبت اضافي كود را جذب نمايد.

– بعد از سه روز مجددا اين توده را برگردانده و هوا داده و آن را مانند دفعه اول، انباشته و روي آن را بكوبيد. سطح آن را شيب دهيد تا آب باران به داخل آن نفوذ نكند و اين عمل به فاصله ۴ – ۲ روز، چهار تا شش مرتبه بايد تكرار گردد.

لازم به يادآوريست كه چنانچه در مرحله اول به كود، آهك داده شده فاصله برگردان كود چهار روزه و در صورتيكه آهك داده نشده باشد فاصله برگردان كود دو روز مي باشد. پرورش قارچ در خانه

– بايد توجه داشت كه بايستي دقت و مراقبت در نگهداري ميزان رطوبت و حرارت داخل توده به عمل آيد. زيرا هر اندازه مقدار رطوبت پهن زياد باشد، محيط داخل كود، اسيدي شده و كود غير قابل استفاده مي گردد. بخصوص در موقع برگردان كردن كود، چنانچه مشاهده شود كه كود بسيار خشك است، بايستي مقدار كمي غبار آب روي آن پاشيد، از علائم مشخصه ميزان رطوبت كود، آزمايش آنست، چنانچه مقداري كود را در دست بفشاريد، نبايستي قطرات آب، از لاي انگشتان (در هنگام فشار دادن) بچكد و فقط كافي است در اثر فشار به كود، كف دست، تر بشود. پس از آماده شدن كود بايستي اتاق پرورش را مجهز نمود.

پس از آماده شدن كود آن را به داخل سالن انتقال داده و روي سطح هر رديف به ضخامت ۱۵ سانتي متر كود را گسترده و سطح آن را كاملا مسطح مي نمايند؛ اين عمل را بايستي خيلي به سرعت و بدون آنكه كود حرارت خود را از دست بدهد انجام داد. پس از تكميل و انجام كار كليه درها و منافذ را بسته و مدت چهار روز كود را به حال خود رها كنيد تا درجه حرارت كود و محيط اطاق بالا برود و حدود ۵۴ تا ۶۰ درجه برسد و اين حرارت به مدت ۳۰ -۴۸ ساعت ثابت باقي بماند، بعد از آن درجه حرارت كود پائين آمده و به ۵۴ درجه مي رسد. اين عمل را عرق كردن محيط كشت مي نامند؛ در حقيقت در اين حرارت قسمت اعظم از محيط در اثر حرارت زياد ضد عفوني شده و لارو حشرات ، كنه‌ها و غيره از بين مي روند.

از اين تاريخ به بعد تا مدت ۵ روز درجه حرارت محيط بستر ۱۰ – ۱۲ درجه پائين مي آيد تا آنكه درجه حرارت به ۲۳ الي ۲۴ درجه مي رسد. اين درجه حرارت براي كاشت قارچ مناسب خواهد بود.

طرز كاشت اسپون

پرورش قارچ در خانه: يك قطعه اسپون را كه در محيط بسته و كاملا استريل محفوظ است باز كرده و به دوازده قطعه كوچك تقسيم كنيد.
قبلا قطعه چوبهايي به فاصله ۲۵ سانتي متر در خاك بستر فرو برده وبه اين ترتيب سطح خاك را علامت گذاري كنيد.

در محل هر سوراخ قسمتي از خاك را تا عمق ۵ سانتي متر با وسيله اي خارج كرده و با دست چپ يك قطعه اسپون بجاي آن گذاشته و روي آن را بپوشانيد بطوريكه عمق كاشت ۳-۵ سانتي متر از سطح خاك باشد و به همين ترتيب پيش برويد تا كليه بستر كاشت شود.

پوشاندن سطح بستر

پرورش قارچ در خانه: ده تا چهارده روز بعد از تاريخ كاشت اسپون، بايستي سطح كشت را به وسيله يك لايه دو سانتي متري خاك استريل شده پوك و منفذدار پوشانده و كاملا آن را مسطح و يكنواخت نمود. در اين موقع درجه حرارت بستر بايستي ۵/۱۵ درجه باشد.

بايد توجه داشت كه در موقع روكش كردن بستر، اسپون ها بايد رشد خود را شروع كرده باشند و ميسليوم قارچ در اطراف محلي كه اسپون كاشته شده رشد نموده و گسترش پيدا نموده باشند.
در اين موقع بوي مطبوع قارچ در محوطه و در محل بستر به مشام مي رسد.

– بايد كاملا دقت شود تا به هيچ وجه، بستر كشت تكان نخورد و جابجا نشود و مخصوصا اگر تخته كف و طبقات شكم داده و يا قدرت نگهداري بستر خاك را نداشته باشد ميسليوم قارچ ها پاره شده و تمام محصول از بين مي رود.

پس از پوشش نمودن سطح بستر، ميسليوم رشد سريع خود را شروع ميكند و براي تسريع در رشد ميسليوم، درجه حرارت محيط بايستي بين ۵/۱۶ – ۱۴ درجه باشد. در صورتيكه درجه حرارت محيط كشت خيلي بالا باشد، بكار بردن آهك در مخلوط خاك پوشش بستر صلاح نمي باشد.

شرايط مناسب براي پرورش و رشد قارچ

براي پرورش قارچ در خانه بايد تمامي اين كارها را رعايت كرد تا سودآوري خوبي داشته باشيد.

تهويه:

تهويه در محيط اتاق كشت بايد بطور يكنواخت انجام شود و نبايستي روي سطح كشت را بيش از حد نياز هوا داد و تهويه در كليه نقاط اطاق بطور يكنواخت باشد.

درجه حرارت محيط:

چند هفته پس از روكش كردن سطح بستر، ميسيليوم هاي قارچ تمام سطح بستر را پر نموده و بطور متوسط ۷-۸ هفته پس از كاشت اسپون، قارچ هاي كوچك سر سنجاقي در تمام سطح كشت ظاهر مي شوند. در اين موقع درجه حرارت بستر بايستي بين ۱۰ -۱۴ درجه باشد ولي هر اندازه قارچها رشد بيشتري پيدا نمايند مي توان درجه حرارت را از ۱۴ به ۵/۱۶ رساند و ميزان تهويه را نيز بالا برد ولي بايد دقت كرد كه جهت حركت هوا، به طرف سطح قارچ نباشد.

رطوبت هوا و آبياري:

در موقع تشكيل قارچ، محيط اطاق احتياج به رطوبت دارد. بطور متوسط بهترين درجه رطوبت براي كشت بين ۷۰ – ۸۰ درصد مي باشد. چنانچه درجه رطوبت هوا از اين مقدار كمتر شود سطح كلاهك ها ترك برداشته يا سطح كلاهك قارچ لك دار مي شود علاوه بر اين سطح بستر خشك شده و احتياج به آبياري بيشتري دارد. براي تقليل ميزان رطوبت هوا لازم است در نقاط مختلف اطاق، رطوبت سنج هاي كار گذاشته شود و بطور مرتب مورد بازديد قرار گيرد. در صورتيكه به علت خشك شدن خاك سطح بستر، احتياج به آبياري است.؛ بايستي به وسيله غبار پاش روي سطح خاك آن هم به حدي كه آب در سطح بستر جريان پيدا نكند و يا در يك جا جمع نشود آبپاشي كنيد. آبياري را با آب خالص و با درجه حرارت ۳۲ درجه و بسيار با احتياط انجام دهيد. پرورش قارچ در خانه

تقويت خاك بستر:

پس از آنكه قارچها بزرگ شده و نزديك به برداشت شوند مي توان روي سطح بستر كود مايع پاشيد ولي بايد دقت نمود كه روي كلاهك قارچ پاشيده نشود اين عمل در بالا بردن ميزان محصول بسيار موثر است.

درجه حرارت بستر:

چنانچه درجه حرارت بستر كشت به كمتر از ۱۴ درجه برسد و درجه حرارت محيط اتاق به حدود ۵/۷ درجه برسد بايستي اطراف بستر را با پارچه ضخيم پوشاند تا مانع تبادل حرارت به محيط شود. براي سرعت رشد قارچ مي توان درجه حرارت محيط را به ۵/۱۴ درجه رساند و ميزان تهويه را بالا برد ولي بايد دقت شود كه جهت حركت هوا به طرف سطح قارچ نباشد.

برداشت محصول:

به محض آنكه رشد قارچ بحد كافي رسيد و تاج آن شكل كامل خود را پيدا نمود بايستي قارچهاي رسيده را جمع آوري نمود و بطور مرتب در طول بستر كشت، بررسي كرد و قارچهاي رسيده را جمع آوري كرد.

قارچهايي كه ترك برداشته و چتر آن باز شده باشد ارزش بازاريابي ندارند. علاوه بر اين وزن آن كم مي شود و همچنين قارچهايي كه زودتر از موقع چيده شوند وزن آنها سبك بوده و از قارچهاي درجه دو محسوب شده و ارزش غذايي كمتري دارد. پرورش قارچ در خانه

در موقع جمع آوري نبايد از سبدهاي بزرگ براي اين منظور استفاده نمود. زيرا فشار قارچهاي روي سبد موجب مي گردد كه قارچهاي زيرين خراش برداشته و سياه شوند براي جمع آوري قارچ، كافي است كلاهك را در دست گرفته و يك پيچ به آن داده تا پايه آن از زمين جدا شود و بلافاصله ساقه كثيف و آلوده را با چاقوي تيز قطع كرد. و قارچ تميز را داخل سبد گذاشته و حتي المقدور جمع آوري با دستكش انجام گيرد. بهره برداري هر ۱۵ روز يكبار انجام مي گيرد و اين برنامه مدت دو تا سه ماه به طول مي انجامد.

بسته بندي:

قارچهاي چيده شده را به اطاق سرد و خنك انتقال داده و در اسرع وقت نسبت به درجه بندي آن اقدام نموده و قارچهاي لك دار و ناقص و كج و ناجور را جدا كرده و براي مصارف تهيه پودر در قارچ و كچ آپ فرستاده و قارچ هاي سالم را در بسته هاي درجه يك و درجه دو به بازار عرضه كنيد.

مشكلات پرورش قارچ

پرورش قارچ در خانه: پرورش قارچ خانگي با مشكلاتي هم روبه‌روست. مثلا اينكه ممكن است تمامي بستر كشت پرورش دهندگان دچار بيماري مايكوگن و يا تار عنكبوتي شود و محصول آن‌ها نابود شود بنابراين پرورش قارچ خانگي با ريسك بالايي همراه است كه گاهس خطر نابودي همه محصول كشت شده را به دنبال دارد.

كارآفريني با پرورش قارچ

براي كارآفريني در زمينه پرورش قارچ ميتوان با 2 ميليون سرمايه كار خود را آغاز كرد.
اگر بخواهيد در سالن 100 متري پرورش راه اندازي كنيد حدود 8 ميليون تومان سرمايه نياز داريد.
تقريباً هر دوره 70 روزه پرورش قارچ، 15 ميليون تومان سودآوري دارد.
تقريباً در يك انبار 80 متري ظرف يك ماه بيشتر از يك تن قارچ توليد مي شود.

براي حساب كردن ميزان سود پرورش قارچ از اين رابطه استفاده كنيد:
استهلاك تجهيزات – هزينه هاي جاري – درآمد فروش قارچ = سود خالص

فكر نكنيد پرورش قارچ خيلي ساده است!

• انجام تمامي مراحل بالا در وسعت بزرگ ميتوانيد يك نوع طرح كارآفريني در نظر گرفته شود. پس اين آموزش تنها به خواهان پرورش قارچ در منزل ختم نميشود و هر كسي در هر وسعتي ميتوانيد از اين آموزش بهره گيرد. / پرورش قارچ در خانه /